Plannen 2025

Meer weten over de programma’s? Lees het in onze Meerjarenstrategie🔗Lees Meerjaren­strategie PDF.

Wie in het vizier loopt van de overheid, maakt kans op onvoorspelbare en onrechtmatige behandeling. Deze kans lijkt sterker aanwezig bij mensen met een laag inkomen, met een biculturele achtergrond, en bij mensen die identificeren als vrouw. Denk bijvoorbeeld aan discriminatie bij de Belastingdienst, DUO en gemeente Rotterdam. Wij zeggen: in het sociale domein alleen sociale algoritmen. De overheid moet stoppen met het bedoeld en onbedoeld discrimineren van mensen. We doen daarom onderzoek naar algoritmen die in gebruik zijn bij gemeenten en voeren met burgers campagne om gemeenten hiermee te laten stoppen.

Volgens het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens is het glashelder: de overheid is verplicht om zorg te dragen voor een gezond publiek debat. Dat debat is namelijk ontzettend belangrijk, omdat het bijdraagt aan transparantie, politieke participatie en democratische besluitvorming. Daarnaast heeft het invloed op de sociale positie van individuen en de economische kansen van mensen en bedrijven. Het huidige publieke debat is echter sterk gepolariseerd, allesbehalve toegankelijk en niet evenwichtig. Bovendien staat het werk van specifieke beroepsgroepen, zoals onderzoeksjournalisten, ernstig onder druk. Samen met experts onderzoeken we in 2025 hoe de overheid kan worden gedwongen om aan haar zorgplicht voor een gezond publiek debat te voldoen. Dat is hard nodig!

We geloven dat een sterke democratische rechtsstaat nodig is om in vrijheid en gelijkheid samen te leven. Het bewaken en bevorderen van die rechtsstaat is een voortdurende taak. Daarvoor is voldoende maatschappelijke ruimte nodig, ook wel civic space genoemd. Onze juridische en technologische infrastructuur moet die ruimte faciliteren, en maatschappelijke actoren moeten zich daar vrij kunnen bewegen.

Voor het eerst verwachten we werk te moeten verzetten om het wettelijk kader waarbinnen we werken te bewaken. Wat bedoelen we daar precies mee? Er is een hoop wetgeving en beleid dat maatschappelijke actoren, zoals NGO’s en journalisten, beschermt en ook (relatieve) macht geeft. Denk bijvoorbeeld aan de Wet afwikkeling massaschade collectieve actie (WAMCA) en de Wet open overheid (Woo). Die maken het voor ons makkelijker de overheid te bevragen en zo nodig ter verantwoording te roepen. Maar we zien ook dat de overheid die mogelijkheden probeert in te perken. En via nieuwe wetgeving zoals de Wet transparantie maatschappelijke organisaties (Wtmo) zoekt de overheid mogelijkheden om, buiten de rechter om, het werk van stichtingen en verenigen moeilijk te maken.

Gelukkig staan we niet alleen. Samen met zo’n vijftig organisaties, activisten en individuen uit andere sectoren - zoals de rechtspraak en journalistiek - trekken we in 2025 op om onze civic space te bewaken en bevorderen.

In 2025 voeren we, samen met design onderzoeker Caroline Slinders en psychiater dr. Romayne Gadelrab, diepgaand onderzoek uit naar verslavend en manipulatief ontwerp op online platformen. Naast het opstellen van een eenduidige definitie van wat verslavend ontwerp precies inhoudt, brengen we ook de verschillende vormen in kaart. Het onderzoek onderscheidt zich van eerdere onderzoeken vanwege de interdisciplinaire benadering, waarbij invalshoeken vanuit ontwerp, psychiatrie en beleid worden gecombineerd. Het uiteindelijke onderzoeksrapport dient als basis voor onze gesprekken met beleidsmakers, zowel in Nederland als in Europa. We zien er op deze manier op toe dat verslavend ontwerp op de juiste manier wordt tegengegaan.

In 2025 dienen we een klacht in over Meta. We hebben namelijk sterke vermoedens dat Meta aanpassingen heeft gedaan aan de interface en werking van Facebook en Instagram, waardoor gebruikers niet ten volle kunnen profiteren van de rechten en mogelijkheden die de nieuwe Europese platformwet, de Digital Services Act (DSA), hen biedt. Gelukkig bevat de wet juridische waarborgen die het mogelijk maken om inbreuken van grote platformen aan te vechten. Na het succesvolle indienen van een klacht tegen LinkedIn in 2024, kijken we uit naar de impact van deze klacht.

Het recht op vertrouwelijke communicatie en het gebruik van encryptie staat zwaar onder druk. Het voorstel van de Europese Commissie (de CSAM-verordening), dat tot doel heeft kinderen en jongeren te beschermen tegen seksueel misbruik, ligt immers nog altijd op tafel. Zonder grondige aanpassingen introduceert het voorstel ongerichte massasurveillance en ondermijnt het encryptie. Daarom knokken we keihard om ervoor te zorgen dat dit voorstel in de prullenbak verdwijnt.

Echter is dit niet de enige bedreiging voor het recht om vertrouwelijk te communiceren: opsporingsdiensten, politici en overheden problematiseren het gebruik van encryptie steeds explicieter. Zij roepen beleidsmakers op iets te bedenken zodat ze makkelijker toegang krijgen tot versleutelde berichten; ook als er nog geen verdenking van een concreet strafbaar feit bestaat. Ook dat proberen we natuurlijk tegen te houden. We blijven pleiten voor overheidsmaatregelen die bewezen effectief, technisch haalbaar en juridisch houdbaar zijn. Ook in 2025.

Grote online platformen zijn vaak ontworpen om de keuzes van gebruikers te beïnvloeden en ze verslaafd te maken aan het platform. Vanaf 2025 storten we ons op een nieuw Europees wetsvoorstel die dit soort praktijken zal reguleren: de Digital Fairness Act. We verwachten een hele grote lobby vanuit het bedrijfsleven, waaronder van Big Tech. Maar… dat zijn we inmiddels wel gewend. Wij gaan ervoor zorgen dat beleidsmakers de belangen van burgers voorop stellen en niet de portemonnee van Big Tech. We willen scherpe en handhaafbare regels die verslavend ontwerp een halt toeroepen. Met als doel: een vrij en veilig internet waar mensen zelf de regie hebben over hun omgeving.

Als het ons ligt, zou het vanzelfsprekend moeten zijn dat je je menstruatie, ovulatie en zwangerschap via een app kunt tracken zonder dat er misbruik wordt gemaakt van jouw data. Helaas is dit op dit moment niet de realiteit. Samen met probono advocaten PILP en vrouwenrechtenbeweging Bureau Clara Wichmann doen we onderzoek naar veelgebruikte apps die deze data verhandelen en stappen we zo nodig naar de rechter om hun praktijken te stoppen. Parallel daaraan mobiliseren we consumenten om druk uit te oefenen.

We zijn sterk in het toegankelijk communiceren over ons werk en gaan in 2025 een volgende stap zetten. We willen meer mensen aanhaken, nóg zichtbaarder zijn en een grotere stempel drukken op de onderwerpen waar wij expert op zijn. Met onze communicatie laten we daadkracht zien: heldere kernboodschappen maken duidelijk wat er speelt rond onze onderwerpen, welke concrete stappen we nemen én welke acties jij als individu of organisatie zelf kunt uitvoeren. Dit doen we onder meer aan de hand van een pilot rond datagedreven campagnevoeren. Doel hiervan is om bij actuele gebeurtenissen meer mensen te bereiken en onze volgers en bondgenoten snel te mobiliseren.

Met de jaarlijkse Big Brother Awards vragen we aandacht voor personen, bedrijven en overheden die grove inbreuken hebben gemaakt op de communicatievrijheid en privacy van burgers. Het zijn de ‘prijzen’ voor de grootste schenders van onze digitale rechten; misschien wel de minst begeerde prijs om te winnen. In 2025 wordt de editie van de Big Brother Awards extra speciaal: het is namelijk de twintigste keer dat we de prijzen uitreiken. De schenders worden goed in het zonnetje gezet…